Timeline Categories: wystawa historyczna

Krystyn Bochenek pracował nad Analizatorem Równań Algebraicznych Liniowych (ARAL). Leon Łukaszewicz zajął się Analizatorem Równań Różniczkowych (ARR). Były to maszyny analogowe, przeznaczone wyłącznie do wykonywania zadania, dla którego zostały zbudowane i niczego więcej. Wydawały się wówczas oczywistym wyborem ze względu na spore doświadczenie w konstrukcji urządzeń analogowych i niską efektywność lamp elektronowych.

Jednak maszyny cyfrowe były znacznie bardziej wszechstronne. Można było programować je do rozmaitych typów obliczeń i w dodatku były mniej podatne na kumulowanie się błędów. Ten temat podjął w latach 1953-1955 Romuald Marczyński. Elektroniczna Maszyna Automatycznie Licząca (EMAL) miała być urządzeniem zbudowanym z 1000 lamp, z rtęciową pamięcią ultradźwiękową o pojemności 512 słów 39-bitowych.

Dostępne wtedy w Polsce elementy (lampy, łączówki, itp.) były niskiej jakości i przy realizacji tak skomplikowanego systemu stwarzały problemy trudne do pokonania. W rezultacie mozolnie uruchamiane poszczególne moduły maszyny po dwóch lub trzech dniach przestawały funkcjonować. Naprawianie wymagało ciągłej wymiany podzespołów, co przy tak dużej złożoności mogło trwać w nieskończoność. Wtedy właśnie powstało powiedzenie „EMAL liczy niemal”.

wykorzystana grafika
Hiuppo (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:POL_ARR_Warsaw.jpg), „POL ARR Warsaw“, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/legalcode

W czwartek, 23 grudnia 1948 roku, z inicjatywy Kazimierza Kuratowskiego, dyrektora świeżo organizowanego Państwowego Instytutu Matematycznego (PIM), zebrało się kilku przyszłych pionierów elektronicznych maszyn liczących. Profesor Kuratowski podzielił się z zebranymi swoimi obserwacjami z naukowego pobytu w USA. Był pod wrażeniem elektronicznych maszyn liczących, które widział za oceanem i był przekonany, że chociaż jedna taka maszyna powinna być zbudowana w naszym kraju. W rezultacie tego spotkania zapadła decyzja powołania w ramach PIM Grupy Aparatów Matematycznych (GAM) pod kierunkiem matematyka i logika Henryka Greniewskiego.

Cel był ambitny, bo ENIAC, na którym zamierzali się wzorować był wówczas gigantem zawierającym przeszło 18 000 lamp elektronowych. W kraju wyniszczonym wojną nie było ani właściwego sprzętu, ani materiałów. Brakowało ludzi z niezbędnym doświadczeniem w budowie tak złożonych urządzeń, bo wielu potencjalnych uczestników tego przedsięwzięcia zginęło w czasie wojny lub pozostało na Zachodzie.

GAM otrzymał 3 pokoje w odbudowywanym gmachu dawnego Warszawskiego Towarzystwa Naukowego przy ul. Śniadeckich 8. W jednym z nich odbywały się wspólne spotkania, w drugim był magazyn, a w trzecim laboratorium dla trzech zespołów, którymi kierowali uczestniczący w grudniowym spotkaniu młodzi inżynierowie: Krystyn Bochenek, Leon Łukaszewicz i Romuald Marczyński, późniejsi profesorowie.

wykorzystana grafika
domena publiczna – commons.wikimedia.org

W czwartek 23 grudnia 1948 roku podczas spotkania grupy matematyków i inżynierów podjęto decyzję o powołaniu zespołu, którego zadaniem było zbudowanie w naszym kraju maszyny matematycznej – prekursora dzisiejszych komputerów. Obchodzimy obecnie siedemdziesiątą rocznicę tego wydarzenia, traktowanego jako początek powstania polskiej informatyki (choć nazwa „informatyka” zaczęła być oficjalnie używana dopiero od 1968 roku).

Przez ostatnie 70 lat informatyka stała się jednym z głównych instrumentów przemian gospodarczych i społecznych. Jubileusz jest niepowtarzalną okazją nie tylko do prezentacji dokonań historycznych, ale także przedstawienia obecnych osiągnięć oraz wskazania najważniejszych kierunków rozwojowych. Obchody organizowane przez instytucje i stowarzyszenia związane z branżą informatyczną odbywają się pod patronatem najwyższych władz państwowych, a ich koordynacji podjęło się Polskie Towarzystwo Informatyczne. Pogram obejmuje konferencje, seminaria, hackathony, debaty publiczne i ogólnopolskie konkursy dla młodzieży. Jednym z wydarzeń towarzyszącym tym obchodom jest właśnie ta wystawa, prezentowana w miejscach ważnych dla rozwoju naszej branży, do obejrzenia której serdecznie Państwa zapraszam.

Marek Hołyński

Przewodniczący Komitetu organizacyjno-programowego Jubileuszu 70-lecia polskiej informatyki